Yoga Props
wat doe je toch met al die spullen?
Yoga props in Iyengar yoga
Ken je die mop over mensen die Iyengar yoga doen en hun props? Hij gaat zo:
– Hoeveel Iyengar yogis heb je nodig om een lampje te verwisselen?
– Eentje, alleen vraagt die om: een sticky mat, een klapstoel, een bolster, twee blokken, vijf dekens, een set touwen, vier riemen, twee vreemdsortige houten bankjes, drie zandzakken, en niet te vergeten… een certificaat.
All kidding aside, je weet gewoon dat je in een Iyengar-studio bent als je een ruimte binnenkomt vol touwen, stoelen, blokken, bolsters en allerlei houten meubelstukken die je niet meteen kunt thuisbrengen. Blokken en riemen worden inmiddels in bijna elke yogastijl gebruikt, maar de uitgebreide toepassing van props is een kenmerk dat Iyengar yoga uniek maakt. Zo kenmerkend is dat zelfs, dat Iyengar yoga soms grappend ‘ikea yoga’ of furniture yoga wordt genoemd.
Maar waarom al die props? Hoe zijn ze ontstaan? En belangrijker nog: waar dienen ze precies voor?
Kapotasana in een touw met dekens, een riem, een paard en een stoel.
Props in de grote zaal van iYoga Utrecht. Stoelen, dekens, bolsters, blokken, matjes en zelfs een Ikea-krukje.
Grote verzameling houten props in het RIMYI in Pune
De geschiedenis van yogaprops
Het gebruik van hulpmiddelen is bijna zo oud als yoga zelf. In oude tempelreliefs en geschriften zien we yogi’s hulpmiddelen gebruiken, zoals touwen of riemen (de zogenoemde yogapatta), om meditatieve houdingen te ondersteunen. Dit was vooral handig voor langdurig rechtop zitten, iets wat voor de meeste mensen een uitdaging blijft.
Dit plaatje komt van de de Wikipedia-pagina over ‘yoga using props’, waar nog meer mooie voorbeelden te zien zijn.
Toch speelde het gebruik van props geen rol in de vroege 20e-eeuwse yoga, zoals onderricht door Krishnamacharya, de leermeester van B.K.S. Iyengar. In oude opnames, zoals deze film uit 1938 waarin een jonge Iyengar asana’s demonstreert, zie je een dynamische yogastijl zonder hulpmiddelen. De precieze technische benadering die later kenmerkend werd voor Iyengar yoga, is in deze beelden nog afwezig. Een groot verschil met een lesje Restorative yoga anno 2025.
Hoe kwam Iyengar dan toch op het idee om props te introduceren?
(Overigens, als iemand informatie heeft over wie er precies in deze video voorkomen, vooral die dames vanaf minuut 13 en tussen 33 en 37, laat het ons dan even weten)
BKS Iyenar als prop-innovator
Toen Iyengar naar Pune werd gestuurd om daar yogales te gaan geven, merkte hij dat leerlingen vaak moeite hadden om de juiste uitlijning in houdingen te bereiken vanwege een gebrek aan kracht of flexibiliteit, of door fysieke beperkingen.
Neem bijvoorbeeld Setu Bandha Sarvangasana. In het iconische Light on Yoga wordt deze houding gepresenteerd zonder een enkele prop, als variatie op Salamba Sarvangasana.
Deze houding is voor de gemiddelde mens niet zo eenvoudig te bereiken. Hiernaast zie je hoe BKS Iyengar het heiligbeen van zijn leerling Yehudi Menuhin op zijn knie laat balanceren, terwijl hij met zijn handen diens benen ondersteunt.
Deze manier van lesgeven heeft ongetwijfeld voordelen voor de leerling: het maakt een moeilijke houding toegankelijk en geeft inzicht in de effecten ervan zonder dat het al te inspannend is. Voor de leraar daarentegen kost het juist wel moeite, en in een grotere groep is het niet praktisch om elke leerling individueel te ondersteunen.
Zoekend naar een oplossing begon Iyengar alledaagse objecten te gebruiken. Straatstenen werden voorlopers van de houten en kurken blokken die we nu kennen. Kofferriemen werden yogariemen, en olievaten inspireerden hem tot het ontwikkelen van houten Viparita Dandasana-bankjes. En zo zie je in een Iyengar yogales vaak een variatie van Setu Bandha Sarvangasana zoals hiernaast, waar Eyal Shifroni bolsters gebruikt onder zijn bekken, terwijl zijn voeten op een blok rusten.
Props zijn overal, je moet het alleen even zien
Het ontwikkelen van alledaagse voorwerpen tot props is Iyengar tot zijn laatste jaren blijven doen.
Hieronder zie je – naast een mat, riemen en blokken – een setje donut-achtige rondjes van stof. Deze worden chumbals genoemd, en zijn de laatste props die Iyengar zelf heeft bedacht. Het woord komt uit het Marathi en wordt gebruikt als aanduiding van een stuk stof dat tot een ring opgerold is, om bijvoorbeeld een waterkan op het hoofd te kunnen dragen.
In de kalender ‘The body is my first prop‘ uit 2013 schrijft BKS Iyengar het volgende:
” Science is ever-evolving. New hypotheses and observations are continuously added, discarding the previously accepted one. There is no stagnation; it is a flowing process. Same is the case with the props. It is not frozen in time. Intricate observations can contribute to and enrich the usage of props.
We all know the concept of sitting on some height in Baddha Konasana to get freedom in the groins by lifting the spine up. I have only advised that technique of taking something like brick or bolster below the buttocks. But when I was doing Baddha Konasana around a year and a half ago, it suddenly occurred to me that the buttocks are rounded structures and the heights we use are flat like bolsters, pillows or bricks. How can the round buttocks fit into the flat supports? We’re getting height with this, but not the necessary configuration. Are we gaining freedom in the groins at the cost of the buttocks?
So, I rolled two of my dhotis, one for each buttock. […] I attempted Baddha Konasana on them and the pose manifested beautifully. “
Het gebruik van props: van helper tot uitdager
Er zijn verschillende redenen om props te gebruiken, variërend van ondersteuning tot het bieden van nieuwe uitdagingen. Ook de manier waarop props worden ingezet is een kunst die door ervaring verfijnd wordt.
Hieronder geven we een paar voorbeelden van de rol die props kunnen spelen in je beoefening. En er zijn nog veel meer mogelijkheden.
Als helper: toegankelijkheid vergroten
Props maken houdingen haalbaar, die anders door fysieke beperkingen of gebrek aan kracht moeilijk zijn. Een blok onder de onderste hand in Trikonasana bijvoorbeeld, kan de houding voor studenten met stijve hamstrings of heupen toegankelijk maken. Door props zoals het ‘paard’ te gebruiken kan iemand met een slechte conditie of pijn in een heup of een knie toch staande houdingen oefenen, en daardoor kracht opbouwen of onderhouden.
Ook kunnen props mentale steun geven, en helpen om angst te overwinnen. Door omgekeerde houdingen zoals handstand tegen de muur (ook een prop!) te doen, overwin je de angst om te vallen. Schouderstand met ondersteuning van een stoel onder je heiligbeen en een bolster onder je schouders. Kopstand kun je ook als beginner of met blessures doen terwijl je hangt in de touwen. Of tussen twee ikea-krukjes (zie hiernaast).
Als ondersteuner: langer in houdingen blijven
Door kundig gebruik van props kun je houdingen langer volhouden zonder overmatige inspanning. In Supta Baddha Konasana ondersteunen blokken en riemen de benen, waardoor je dieper kunt ontspannen. Props helpen om innerlijke stilte en ruimte te ervaren – zoals beschreven in Patañjali’s Sthira Sukham Asanam (een houding moet stevig en comfortabel zijn).
Een combinatie tussen Setu Bandha Sarvangasana en Supta Baddha Konasana
Een aantal props: op de voorgrond een stoel en een bolster, daarachter een ‘simhasana bankje’ en een ‘paard’ waaroverheen twee riemen hangen. Op het paard een laptop (ook een soort prop voor online yoga). En op de achtergrond een set touwen.
Als verzorger: therapeutische toepassingen
Props spelen een belangrijke rol in het therapeutische aspect van Iyengar yoga. Voor diegenen die herstellen van blessures of chronische aandoeningen hebben, of gewoon voor mensen die moe zijn van de uitdagingen die het leven soms biedt, geven props je de kans om houdingen aan te passen aan jouw individuele behoeften. Door kundige inzet van props kunnen omliggende spieren en weefsels ontspannen, terwijl de doelgebieden intensiever werken. Op deze manier verandert een potentieel belastende houding in een therapeutische ervaring die verlichting biedt.
Als uitdager: houdingen ‘moeilijker’ maken
Je kunt props gebruiken om een houding uitdagender te maken of dieper in de houding te komen dan je zonder props zou kunnen. Ook kun je props gebruiken om bepaalde gebieden extra te activeren, waardoor je inzicht gescherpt wordt.
Neem bijvoorbeeld eens een blok tussen je handen in Paschima Baddhangulyasana. In de houding zonder blok heb je je vingers in elkaar gestrengeld achter je rug terwijl je in Tadasana staat. Als je in plaats daarvan een blok tussen je handen vasthoudt zonder dat je het blok met je vingers omklemt, activeer je je armen. Daardoor wordt de houding (veel!) moeilijker en train je je spieren om de juiste actie uit te voeren. De prop wordt niet gebruikt voor ondersteuning, maar eerder voor activering. Wanneer we later de houding nog eens doen – of een vergelijkbare actie in een andere houding zoals in Sarvangasana – kun je de herinnering van die actie weer oproepen en is je lichaam beter uitgerust om de actie uit te voeren.
Ook door het veranderen van de ‘geometrie’ van een houding kun je je inzicht aanscherpen. Door bijvoorbeeld je voorste voet in staande houdingen op een blok, een stoel of zelfs op een boomstronk te zetten, breng je meer gewicht op je achterste voet. Dit kan je begrip van de acties van het achterste been vergroten. Tegelijkertijd kan deze zelfde modificatie je helpen als je een blessure hebt: dan kun je je geblesseerde been hoger zetten waardoor dat minder belast wordt.
Als leraar: uitlijning verbeteren
Props kunnen helpen om de juiste lichaamshouding en uitlijning in yoga beter te begrijpen, zodat houdingen op een veilige manier worden uitgevoerd. Veel lichamelijke problemen hangen samen met onevenwichtigheden in het lichaam, die voortkomen uit gewoontes – of andersom: door gewoontes die voortkomen uit onevenwichtigheden. Deze gewoontes voelen ‘gewoon’, en zijn daarom moeilijk te corrigeren tijdens het uitvoeren van asana’s. Props kunnen fungeren als een soort raamwerk voor het lichaam. Daardoor kan een student voelen waar asymmetrieën zitten, bijvoorbeeld door verschillen in contact van de props met het lichaam op te merken. Door ofwel in statische ofwel in dynamische houdingen regelmatig naar een symmetrische houding te gaan, kunnen de structuren in het lichaam (zowel op het niveau van spieren, pezen, bindweefsel als op de neurologische aansturing) zich daaraan aanpassen.
Als kunstenaar: een nieuwe ervaring bieden
Soms maakt een prop een houding niet moeilijker of makkelijker, maar geeft het alleen een mentaal effect: een verandering van bewustzijn. Bijvoorbeeld het plaatsen van de achterste voet tegen een muur in Trikonasana. Of het gebruik van een riem waardoor je in Sirsasana kunt waarnemen of je recht staat. Dit maakt de houding niet direct makkelijker of moeilijker, en ook de geometrie van de houding wordt niet veranderd. Je kunt er niet langer door in de houding blijven. Het enige doel van dit soort prop-gebruik is om een nieuwe sensatie en bewustzijn in de houding te brengen.
Meer dan meubels
Kortom, props zijn geen einddoel, maar hulpmiddelen om je yogabeoefening te verdiepen. Ze bieden steun, ze wijzen aan, of leggen de kern van het probleem bloot. Daarnaast leren de props je om je eigen lichaam en gevoelens van binnenuit te observeren. Ze maken je bewust van subtiele lichaamssignalen die anders misschien onopgemerkt zouden blijven. Hierdoor wordt niet alleen de fysieke uitvoering verbeterd, maar ook het mentale inzicht in je eigen fysieke toestand verdiept. Dit vergroot de sensitiviteit en interoceptie, en deze introspectieve benadering verdiept de meditatieve aspecten van yoga en versterkt de mentale voordelen van de beoefening.
Wil je onze props zelf uitproberen?
Heb je zin gekregen om zelf te ervaren wat props voor je kunnen doen, of om in de touwen te komen hangen? Ontdek de typische Iyengar yogaprops in onze goed uitgeruste Iyengar yogastudio in Utrecht. Boek nu een les!