Iyengar Yoga in Nederland

waarom je les wilt volgen bij een gecertificeerde leraar, en…

Wat is Iyengar yoga eigenlijk?

Iyengar Yoga heeft in Nederland al een lange traditie. Deze vorm van yoga is geïnspireerd door de legendarische yogi BKS Iyengar, en heeft als hoogste doel: eenheid tussen lichaam, geest en ziel. Dit klinkt als een abstract en misschien zweverig doel. Maar in Iyengar yoga benaderen we dat doel op een heel concrete manier door middel van asana’s (houdingen) en pranayama (ademhalingstechnieken). Doordat je de houdingen en ademhalingstechnieken met grote concentratie uitvoert, vormen ze ‘meditatie in actie’. Deze aanpak zorgt ook voor de ontwikkeling van kracht, flexibiliteit, balans en innerlijke rust. En deze ‘bijwerkingen’ zijn voor veel beoefenaars misschien wel belangrijker dan dat hoogste doel.

Het unieke aan Iyengar Yoga is de innovatieve benadering. De nadruk ligt daarbij op precisie en uitlijning, een doordachte volgorde van de houdingen, specifieke timing (hoe lang de houdingen worden aangehouden) en het gebruik van props, zoals bolsters, blokken, riemen, touwen en zandzakken.

Wie was BKS Iyengar?

BKS Iyengar werd in december 1918 in Bellur, India geboren als een ziekelijk kind. Hij begon yoga te beoefenen om zijn gezondheid te verbeteren. Hij kreeg yogalessen van zijn zwager, T. Krishnamacharya. Dat was trouwens ook de leraar van Pattabhi Jois, de grondlegger van Ashtanga Vinyasa Yoga.

In 1936 verhuisde Iyengar naar Pune en begon hij yogales te geven. Daar was hij ook op zichzelf aangewezen om zijn eigen beoefening vorm te geven, en zich als leraar te ontwikkelen. Toen Amerikaanse en Europese studenten in de jaren zestig yoga begonnen te beoefenen, kreeg de methode van Iyengar ook bekendheid in het Westen. Een van zijn bekende studenten was de wereldberoemde violist Yehudi Menuhin, die met grote waardering over zijn yogaleraar sprak. Vanaf de jaren ’70 gaf Iyengar les aan studenten van over de hele wereld. Hij reisde naar Europa, Zuid-Afrika, de VS, Rusland en China, en zijn studenten kwamen vanuit de hele wereld naar India.

Daar, in Pune, staat nog steeds het instituut dat hij gesticht heeft, het Ramamani Iyengar Memorial Yoga Institute (RIMYI), waarvan de basis werd gelegd in 1975. Vanaf de jaren ’70 werd Iyengar Yoga al in Nederland beoefend. Pioniers in die tijd waren Dona Holleman, Agnes Mineur (klik hier om een uniek interview van Claas met haar te zien), en de zusters Post (Annemieke, Margriet en Maria). In 1987 werd het Iyengar Yoga Instituut in Amsterdam opgericht door onder andere Clé Souren en Nanda Peek. In het begin beoordeelde BKS Iyengar de leraren persoonlijk, maar om de kwaliteit van het lesgeven te garanderen, is er sinds de jaren ’90 een wereldwijd systeem van opleiding en examinering in werking gesteld, en worden leraren die Iyengar yoga willen geven volgens een tamelijk gestandaardiseerd systeem opgeleid en beoordeeld.

Op dit moment geven onder meer Prashant Iyengar (zoon van BKS), Sunita Parthasarathy (zijn dochter) en Abhijata Sridhar Iyengar (zijn kleindochter) nog les aan het RIMYI. Er zijn wekelijkse lessen, waar veel leraren van over de hele wereld ook een maand of langer aan mee kunnen doen, en er worden ook regelmatig intensives gegeven.

Hoe onderscheidt Iyengar Yoga zich van andere yogavormen?

Er zijn vijf in het oog springende kenmerken die Iyengar Yoga onderscheiden van andere yogavormen:

1. Uitlijning

Uitlijning of alignment betekent het vasthouden van de houding (asana) met respect voor de grenzen van het lichaam. Je gebruikt verschillende props om jezelf te ondersteunen óf uit te dagen in een asana zonder dat je gevaar loopt om te ver over je grenzen te gaan.

2. Precisie

Bij het bereiken van de uitlijning is precisie in de beoefening nodig. Die precisie gaat niet in eerste instantie om de ‘geometrie’ (is je knie wel écht boven je enkel), maar vooral om het bevorderen van concentratie en lichaamsbewustzijn. Als je geconcentreerd bezig bent met de positie van je knie ten opzichte van je enkel, kun je niet aan je boodschappenlijsrtje denken.

Alignment en precisie gaan dus niet om een ‘ideale houding’ of een Instagram-waardige asana, maar worden gekenmerkt door een moeiteloze inspanning waarbij je evenwicht voelt tussen lichaam, ademhaling en geest.

3. Sequencing

De volgorde waarin de houdingen worden beoefend speelt ook een grote rol in Iyengar yoga. Er is geen vaste volgorde, maar de houdingen worden gereekst met het oog op een bepaald doel. Het uiteindelijke doel is totale harmonie en balans. Maar op weg daarnaartoe komt iedereen elke dag obstakels tegen, die je middels bepaalde yogahoudingen kunt proberen te overstijgen. Je kunt bijvoorbeeld sequences doen waarin de nadruk ligt op bepaalde gebieden in je lichaam (zoals yoga voor als je rugpijn hebt), sequences die je energie geven (zoals zonnegroeten, achteroverbuigingen of handstands), of die je juist kalmeren (zoals Restorative yoga) . In de opleiding tot Iyengar yoga leraar wordt veel aandacht besteed aan sequencing en anatomie, zodat de lessen veilige en gestructureerde voortgang waarborgen.

4. Timing

Timing verwijst naar hoe lang je de asana aanhoudt. In tegenstelling tot bijvoorbeeld  Vinyasa Yoga worden in Iyengar de houdingen vaak langer vastgehouden. Wanneer je stabiel bent in een houding, kun je op een veilige manier de diepte van de pose intensiveren, en werken aan concentratie en precisie. De ‘restorative’ sequences vormen één uiterste op deze schaal: soms blijf je wel 10 minuten in een houding. Maar denk niet dat je alleen maar stilstaat (of ligt) in een Iyengar yogales! Soms doe je houdingen juist kort en snel achter ekaar. Maar altijd met een bepaald doel voor ogen.

5. Gebruik van props

Ten slotte die beroemde props. Blokken, riemen, bolsters en dekens. Maar ook de spannende touwen, en al die krukjes, bankjes en andere houten objecten die je ziet staan in de meeste Iyengar yoga studio’s op de wereld.

Een Iyengar yogales in de praktijk: hoe ziet dat eruit?

Tijdens een Iyengar yogales is de manier waarop houdingen worden aangeleerd wereldwijd min of meer hetzelfde. De leraar selecteert specifieke asana’s voor een specifieke les om een specifiek doel te bereiken. Maar de ‘catalogus’ van houdingen waaruit de leraar kan kiezen is hetzelfde, ongeacht wie de les geeft. Dit betekent dat je overal ter wereld gemakkelijk aan kunt sluiten bij een Iyengar yogales.

De lessen beginnen meestal met een paar momenten van stilte of het chanten van de invocatie, gevolgd door houdingen om op te warmen. Dit kan gaan om staande houdingen, rek- en strekoefeningen zoals de ‘downward dog’, maar ook om zonnegroeten of handstand. Gevorderde houdingen, zoals die handstand bijvoorbeeld, worden geleidelijk geïntroduceerd, afhankelijk van het niveau van de groep.

Voordelen van Iyengar Yoga

Het grootste voordeel van een consistente beoefening van Iyengar yoga: het helpt je om de fysieke, mentale en emotionele uitdagingen van het hedendaagse leven het hoofd te bieden met kracht, vitaliteit, mobiliteit, bedachtzaamheid en gelijkmoedigheid. Maar het is geen magie: je moet het wel met regelmaat doen en een tijdlang volhouden.

Verdere voordelen die beoefenaars van Iyengar yoga kunnen ervaren, zijn onder andere:

• Aanhoudende en constante beoefening helpt niet alleen om gezondheidsproblemen aan te pakken, maar ook om ze te voorkomen.
• Als je al een ziekte of blessure hebt, is Iyengar yoga toegankelijk zodat je ook ondanks de butsen en scheurtjes die je opdoet in het leven yoga kunt beoefenen. Door de langzame, goed opgebouwde beoefening en het gebruik van props kan iedereen – van beginner tot gevorderde – profiteren van het effect van de houdingen.
• Hoe meer je oefent, hoe meer je flexibiliteit toeneemt.
• Door het lang aanhouden van asana’s, kun je kracht opbouwen en je hele lichaam versterken.
• In Iyengar yoga concentreer je je op de uitlijning, waardoor je lichaamsbewustzijn toeneemt. Je weet beter waar je lichaam zich in een ruimte bevindt. (proprioceptie). Ook je waarneming van signalen uit je lichaam (interoceptie) kan beter worden.
• De nadruk op uitlijning helpt je de spieren te versterken die verantwoordelijk zijn voor je lichaamshouding, ook buiten de les. Al snel zul je merken dat je rechter zit en staat. Daardoor kun je meer zelfvertrouwen en energie ontwikkelen.
• Terwijl je de asana’s vasthoudt en je bewust bent van je uitlijning, moet je ook aandacht besteden aan je ademhaling.
• Tevens leer je daardoor al je niet-relevante gedachten te negeren en in het huidige moment te zijn. Je kunt Iyengar yoga dan ook zien als een vorm van meditatie in actie, die je helpt je geest tot rust te brengen.
• Doordat de focus ligt op techniek, sensitiviteit en aanpassingen en verbetering binnen de grenzen van je eigen vermogens, kan Iyengar yoga je leren van je lichaam te houden zoals het is. Als je lichamelijke en geestelijke conditie verbetert, kan dit op zijn beurt weer bijdragen aan gezondere leefstijlkeuzes.

Gecertificeerde leraren: kwaliteit en betrouwbaarheid

Iyengar yoga is zo breed toegankelijk omdat de gecertificeerde Iyengar yogaleraren (Certified Iyengar Yoga Teachers of CIYT’s) een uitgebreide opleiding en een proces van certificering hebben doorlopen onder toezicht van ervaren opleiders en examinatoren. Dit zorgt voor hoogwaardig lessen die voldoen aan strenge maatstaven op het gebied van veiligheid, precisie en effectiviteit. Deze leraren hebben een grondige kennis van de principes van Iyengar Yoga en kunnen individuele behoeften en beperkingen van studenten aanpakken, waardoor een veilige en ondersteunende omgeving wordt gecreëerd voor persoonlijke groei en ontwikkeling.  

Om leraar te worden binnen de Iyengar-methode, is jaren van toegewijde oefening nodig. Als je deze sprong wilt wagen moeten leraren die je voorgingen je begeleiden en beoordelen. Je mag pas beginnen nadat je ten minste twee of liever drie opeenvolgende jaren regelmatig les hebt gevolgd bij een gecertificeerde leraar. Daarna volgen toekomstige leraren een driejarig trainingsprogramma waarin een mentor hen begeleidt. Ten slotte volgt een examen, afgenomen door onafhankelijke examinatoren. Daarin tonen kandidaten hun kennis in een schriftelijk examen op het gebied van lesgeven, anatomie en filosofie, en hun vaardigheden in een praktijkexamen bestaand uit een demonstratie van hun eigen beoefening, en een lesgeef-examen.

Na het behalen van het eerste certificaat stopt de training niet: ieder jaar moeten de gecertificeerde leraren voldoen aan een minimumaantal uren aan bijscholing. Dat is de voorwaarde om je ‘certification mark’ (CM – zie hiernaast) te behouden. De nationale Iyengar Yoga Verenigingen (zoals de Iyengar Yoga Vereniging Nederland) houden hier toezicht op. Ook worden leraren aangemoedigd om zich verder te ontwikkelen door te studeren voor hogere opleidingsniveaus. De Iyengars in Pune spelen nog steeds een grote rol bij de opzet van het opleidings- en certificeringsproces.